MANASTIR LEPAVINA - SRPSKA PRAVOSLAVNA CRKVA

Iz štampe je izašao novi broj Pravoslavnog misionara (6/2010). Tema broja je Otuđenost u elektronskom dobu. Prenosimo razgovor sa Episkopom braničevskim dr Ignatijem (Midićem), koji je objavljen u ovom broju Misionara.

Problem otuđenja u svetu elektronskih komunikacija je neraskidivo povezan sa načelnim temama bića i ličnosti. S tim u vezi, za ovaj broj Pravoslavnog misionara razgovaramo sa Episkopom braničevskim dr Ignatijem (Midićem), profesorom dogmatike na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu u Beogradu i jednim od savremenih pravoslavnih teologa koji hrišćanskim ključem crkvenog predanja uspeva da otključa najsloženije probleme koji muče čoveka današnjice.

Preosvećeni vladiko, da li možete da nam kažete šta podrazumevamo pod pojmom „komunikacija" iz pravoslavne perspektive i kako naučna i tehnološka otkrića utiču na savremenog čoveka i njegovu komunikaciju?

- Pojam „komunikacija", protumačen iz pravoslavne perspektive, označava zajedništvo ili pričešće, tj. odnos jedne ličnosti sa drugom radi jedinstva, pri čemu nijedna ne gubi svoj lični identitet. U komunikaciji dve ličnosti se krije žeđ svakog bića za prevazilaženjem smrti i večnim postojanjem, jer, uopšteno govoreći, smrt je prostorno i vremensko razjedinjenje, razdeljenje, prestanak zajedništva i prestanak svake komunikacije između dva bića. Imajući za cilj nerazdeljivo jedinstvo dva bića, komunikacija uključuje i fizički odnos sa drugim: videti ga, dodirnuti ga, razgovarati i prebivati sa njim, zbog čega i priroda koja nas okružuje, i koju koristimo u komunikaciji, ima naš lični pečat i treba da bude dar drugom biću. Istovremeno cilj komunikacije je i neslivenost, tj. da bića ostanu što jesu, da ostanu konkretna jedno u odnosu na drugo.



Po učenju pravoslavnih otaca Crkve, ovakvu komunikaciju možemo postići ličnim zajedništvom bića koje podrazumeva ljubav jednog bića prema drugom. Ljubav se prenosi preko naše prirode, odnosno preko tela i duše. Prenosi se i preko prirode koja nas okružuje, pri čemu, kao plod ličnog stvaralaštva, nastaje kultura koja je opredeljena kao dar drugom, jer ima za cilj ostvarenje zajednice s drugim. Uslov ljubavi je, pak, očuvanje potpune slobode drugog, uključujući i očuvanje granice između naših priroda. Upravo se ovakvo postojanje zbiva u liturgijskom događaju Pravoslavne Crkve, gde, koristeći umetnost i prirodu, ostvarujemo ličnu komunikaciju s Bogom i drugim ljudima.

Savremena tehnološka sredstva komunikacije poriču istiniti odnos bića. Budući da su virtuelne prirode, čovekovu komunikaciju svode na čuvanje sopstvene individualnosti u odnosu na drugog, poričući ostvarenje stvarnog jedinstva. Savremeni vid tehnološke komunikacije među ljudima odaje utisak težnje čoveka za jedinstvom sa drugim, dok je, u svojoj suštini, učvršćivanje bedema kojim se čuvamo od drugih, odnosno produbljivanje jaza u odnosu na dugog, a ne težnja da se sjedinimo s drugim, u smislu predavanja volji drugog.

Da li možemo da govorimo o negativnim i pozitivnim aspektima komunikacije u okviru cyber-sveta, i ako da, koji su to aspekti?

- Negativne strane savremenog tipa komunikacije su u tome što ona isključuje prirodno, telesno i prisno prisustvo drugog s kojim komuniciramo, kao i slobodu drugog u odnosu na nas. Uzrok leži u želji da budemo sami, tj. da budemo individue. Isključujemo, tako, sve što nam smeta kod drugoga, a koristimo samo ono što nam pričinjava zadovoljstvo, koje može biti ometeno prisustvom drugog pored nas u svoj njegovoj celovitosti. Ovaj vid komunikacije odaje utisak postojanja drugoga u odnosu na nas, dok, u suštini, postojimo samo mi. Na primer: ako volimo muziku jednog čoveka, ili volimo da čujemo njegovo pevanje, dovoljno nam je da snimimo njegov glas, što potom preslušavamo, nemajući potrebe za njegovim živim prisustvom. Reč je o pretvaranju drugoga od žive ličnosti u čistu energiju, tj. iskorišćavanje drugog, tačnije, njegove energije, za naše zadovoljstvo, a isključenje samog njegovog bića.

Ovde je suština naše savremene civilizacije, samim tim i naše savremene komunikacije. U krajnjoj liniji, ovakva situacija negira potrebu za vaskrsenjem mrtvih, što je u suštini same hrišćanske komunikacije. Zadovoljni smo, danas, energijom drugih, koju akumuliramo i trošimo za naše potrebe. Nemamo nostalgiju za prisustvom pored nas drugih kao živih bića i slobodnih ličnosti.

Pozitivna strana savremenog vida komunikacije je u tome što pokazuje da je čovek biće odnosa, ili komunikacije, s drugim i da bez toga ne može postojati. Ništa više od toga...

Kako vidite ulogu Pravoslavne Crkve pred izazovima komunikacije koju joj sa jedne strane nalaže pravoslavno crkveno predanje, a sa druge strane koju joj nameće savremena sekularizovana kultura i civilizacija?

- Crkva bi trebalo da promoviše lične odnose među ljudima, kao i odnos čoveka sa prirodom, u cilju ostvarenja najprisnijeg jedinstva. Govorimo o težnji za jedinstvom s drugim, koje podrazumeva bukvalno prisustvo drugoga pored nas i njegovo slobodno postojanje u odnosu na nas. Na taj način, izražavamo veru u vaskrsenje mrtvih, kao i ontološku potrebu da se to dogodi. Priznaćete da je ovo suština hrišćanske vere. Ostvarenje jedinstva s drugim, kako sa našim savremenicima, tako i sa onima iz prošlosti i budućnosti, stvara jedan specifičan vid komunikacije bićā. Komunikacija, na taj način, preobražava prostor i vreme, stvarajući od bezlične prirode ličnosti. Na svu sreću, ovaj vid još uvek postoji u pravoslavnoj Crkvi. Projavljuje se u njenoj umetnosti, u podvižništvu, u književnosti, a pre svega u Liturgiji. Tako nastaje kultura koja u svim njenim segmentima za osnovno obeležje ima lični odnos sa drugim, utemeljen na ljubavi prema drugom, očuvanju njegove slobode i neponovljivosti njegove ličnosti. Bliže objašnjeno, ukoliko je naša komunikacija s drugim utemeljena na ljubavi i slobodi, drugi postaje za nas neponovljiva ličnost, postajući deo same naše ličnosti. Koristeći, pak, radi komunikacije prirodu koja nas okružuje, i to u vidu darova koji su upućeni drugom, stvaramo umetnička dela sa pečatom naše ličnosti, koja su upućena u vidu ljubavnog poziva drugom za ostvarenje zajednice s njim, uz ostavljanje prostora da se izrazi i njegova neponovljiva ličnost, tj. uz čuvanje slobode drugog. Na ovaj način čovek se projavljuje kao ikona Boga u svim segmentima svoga postojanja: kao stvaralac koji dela sa svojim ličnim pečatom upućuje drugom kao dar (Bog stvara svet i daruje ga čoveku radi ostvarenja zajednice ljubavi s njim), kao onaj koji se brine za drugog, ali pre svega, kao biće zajednice, odnosno komunikacije sa drugim, tj. da je ličnost (kao što je Bog biće zajednice Oca sa Sinom i Svetim Duhom).

Naravno, ne mora ovakvo gledište odmah preobraziti svet i savremenu komunikaciju u hrišćanski vid odnosa, i automatski načiniti Crkvu od sveta, ali može poslužiti kao zalog i kvasac koji će postupno da ukiseli testo i postupno preobrazi od bezličnog i virtuelnog u lični i stvarni svet. Dovoljno je da hrišćani budu svesni predanja koje poseduju čuvajući ga u odnosu s drugim.

Svet će morati da se vrati hrišćanskom modelu komunikacije, ako želi da živi. Ukoliko ne bi imao gde da se vrati, ni paradigmu koju će slediti, bila bi to katastrofa koja se lako može zbiti ako zaboravimo, ili pogrešno interpretiramo pravoslavno Predanje i pravoslavni vid komunikacije među ljudima.

Razgovor vodila Milana Ivković,
veroučiteljica u Prvoj beogradskoj gimnaziji

3. decembra 2010 godine

izvor: http://www.spc.rs/sr/ziveti_kroz_hriscanski_model_komunikacije