MANASTIR LEPAVINA - SRPSKA PRAVOSLAVNA CRKVA

Tako pravoslavna Srpska Crkva dobi potpunu samostalnost i patrijarh Manojlo, sa prisutnim grčkim episkopima rukopoloži Savu za episkopa i proizvede ga odmah za prvoga srpskog arhiepiskopa...

Došavši u Svetu Goru Rastko se isprva nastani u ruskom manastiru Sv. Pantelejmona, gde se odmah postriže i dobi ime Sava. Posle nekog vremena, po želji svetogorskog starešine, pređe Sava u grčki manastir Vatoped. Tu nije on ni dana propustio, a da ne nauči što novo, što će mu um razviti, srce oplemeniti i duhovne oči otvoriti, da sto uspešnije može raditi, kada siđe na apostolski rad u narod svoj. A kada je tokom vremena dovoljno se spremio, da može i druge učiti i prosvećivati, tada je u Hilandaru okupio oko sebe lepo kolo mladih Srba iz Otadžbine svoje. Njih je on, odličnim primerom života i rada svoga, te živom rečju i pisanim knjigama vredno spremao, da mu budu pomoćnici na prosvetnom polju rada u Narodu Srpskom...


Petrova crkva je najstarija srpska crkva na svetu,napravljena je oko 850 godine(9 veka) u danasnjem Novom Pazaru(Raška-Oblast)
U toj 1150 godina staroj crkvi se krstio naš Sveti Sava
Na tom mestu Stefan Nemanja se zamonašio i dobio ime Simeon


Dok je tako Sveti Sava u svetogorskoj tišini spremao sebe i učenike svoje za apostolski rad, nadvila se strašna bura nad njihovom srpskom Otadžbinom. - Moćni papa Inoćentije III (1198- 1216) čim je zauzeo presto počeo je odmah nastojati, da i sve Srbe privuče u krilo svoje Crkve. I stariji brat Savin, zetski knez Vukan, nagnan vlastoljubljem i sebičnošću, obeća papi, da će Rimokatolištvo proglasiti u Srbiji državnom verom, ako mu papa pomogne da brata Stefana zbaci s raškog prestola. Papa to jedva dočeka i odmah uputi ugarskoga Kralja Imru, da Vukanu sa vojskom pomogne. Tako Vukan dođe do željena cilja: zbaci Stefana s prestola (1202) i ovlada većinom zemalja u Raškoj, te proglasi Rimokatolištvo za državnu veru u celoj Srbiji. Ali, pored papske vlasti, morao je Vukan priznati i vrhovnu političku vlast ugarskoga kralja... U isto vreme (1203) postigla je slična sudbina i drugog srpskog vladaoca, bosanskoga bana Kulina. - On je silom prilika morao se odreći Bogomoljstva, primio je Rimokatolištvo i potpao pod vlast ugarsku.

Tako je eto sva Srpska Crkva ponovo podvlašćena papi. Ali, ta vlast rimskoga pape nije dugo trajala. U Ugarskoj brzo nastupise neredi, te Stefan upotrebi tu zgodu i pomocu odanog mu naroda zbaci s prestola ugarskog vazala Vukana (1203) i opet postade samostalan vladalac srpski. S povratkom Stefanovim na srpski raški presto, prestala je konacno i vlast rimskih papa nad Srpskom Crkvom u Raškoj, i ako je Stefan odrzavao prijateljske veze s papama, pa šta više docnije i kraljevsku krunu iz Rima dobio - prvovenčani kralj...

No, i ako je Stefan savladao Vukana i obnovio pravoslavlje nalazila se srpska drzava u teskim prilikama i u svakidanjoj opasnosti, da opet zapliva u bratoubilacki rat. Stoga oba brata obaveste Savu o svima nevoljama i pozovu ga, da im dodje u pomoc. Sava odmah pohita iz Hilandara u Rašku da izmiri svoju zakrvavljenu bracu i otpocne apostolski rad u narodu svome. Sa sobom povede mnoge svoje ucenike i ponese svetiteljske mošti oca svoga Simeona, sad vec Mirotočivoga. Braca ga docekase s velicanstvenim zborom Naroda Srpskog i najsvecanije sahranise telo Nemanjino u njegovoj zaduzbini beloj Studenici (1207), gde i danas celokupno počiva.


Sveti Sava miri zavađenu braću (Stefana i Vukana)

Dosavsi u Srbiju i izmirivsi bracu svoju nad grobom oca svoga, ostao je Sava u Studenici, da u sredini naroda jos bolje prouci zivot narodni i upozna mane i nedostatke, koje treba leciti i iskorenjivati. - Tu je on, pre svega, okupio veliki broj mladih Srba iz raznih krajeva nasih, te ih sa svojim starijim ucenicima vredno spremao za prosvetiteljsku sluzbu u Narodu Srpskom. Uz to je, kao apostol, putovao i sam po gradovima i selima, uceci narod pravoj veri i cestitu zivotu; bolne je lecio, siromahe pomagao, nove crkve podizao a stare opravljao, gde crkava nije bilo, podizao je narocite krstove, obilazio je i najzabacenije krajeve, ispravljajuci sve sto ne valja. Pri tom prosvetiteljskom radu uvideo je Sveti Sava i to, da uspesnom sirenju hriscanske prosvete medju Srbima mnogo smeta, sto u Otadzbini njihovoj ima malo pravoslavnih episkopa, pa i ti su podvlašćeni bili pogrcenoj Ohridskoj Arhiepiskopiji, koja je u to doba bila jos pod vlascu Srbiji neprijateljski rasplozenih epirskih despota.

Samostalnost Pravoslavne Srpske Crkve

Za desetogodisnjeg boravka i rada u Srbiji Sveti Sava je prilicno uspeo, da svoj narod podigne u duhu hriscanskom i utvrdi u Pravoslavlju. On je ujedno, svojim vanrednim diplomatskim i drzavnickim sposobnostima, mnogo pomogao i bratu svome Stefanu, da se resi raznih neprijatelja i sretno posvrsava razne politicke poslove. Za dobro Otadžbine svoje i naroda svoga nije Sava prezao ni od najtezih poslova. Dobivene tekovine valjalo je sada ucvrstiti, pa da se zivot Crkve i naroda sto bolje razvijati moze. I Sava se brzo resi, da upotrebi prilike vremena i izvede jedno veliko delo, koje ce biti od neproocenjive koristi za ceo Srpski Narod sviju vremena.

Zbog nesporazuma sa Stefanom otisao je Sava oko 1217. u Hilandar. Tu je ostao neko vreme i poceo se spremati za veliki posao. A kada je sve kako valja priredio otide, s odobrenjem Stefanovim, traziti nekoliko kaludjera svojih, u maloazijski grad Nikeju. Tada se tamo nalazila prestonica vizantijskoga cara i carigradskoga patrijarha, od kako su Latini Carigradom ovladali (1204). Prispevsi u Nikeju Sava mudro izvesti cara i patrijarha o opasnostima sto prete Pravoslavlju u Srbiji od Rimokatolistva, koje naturuju Srbima ne samo pape iz Rima, nego i Latini iz Carigrada i Bugarske, a Madjari iz Ugarske, i onda ih zamoli, da Pravoslavnoj Srpskoj Crkvi u Raskoj priznadu samostalnost, kako bi sto bolje mogla utvrditi se i svima neprijateljima odoleti.

Vizantijski car Teodor Laskar i patrijarh Manojlo I i sami behu u vrlo teskim politickim i crkvenim prilikama, te su trebali tako ugledne prijatelje, kao sto behu Sava i brat mu Stefan. Stoga pristadose na molbu Savinu, ali prvo pokusase da samo delimicnu samostalnost dadu Srpskoj Crkvi. No Sava im razborito predstavi sve opasnosti od te polovnosti i oni najposle pristadose, da srpskog arhiepiskopa u buduce postavljaju u posvecuju sami srpski episkopi, bez ikakva uticaja carigradskoga patrijarha ili ohridskoga arhiepiskopa.


Manojlo I Komnin

Tako pravoslavna Srpska Crkva dobi potpunu samostalnost i patrijarh Manojlo, sa prisutnim grckim episkopima rukopolozi Savu za episkopa i proizvede ga odmah za prvoga srpskog arhiepiskopa, a neke njegove pratioce posvetise za nove srpske episkope 1219. Protiv toga protestovao je ohridski arhiepiskop Dimitrije Homatijan, pod cijom je vlascu dotle bila sva pravoslavna Srpska Crkva. Ali i Srbi i Nikejci nisu se na to mnogo obazirali: jedno sto je on bio u drzavi Stefanova protivnika despota epirskog, a drugo sto su carigradski vaseljenski patrijarsi u to doba, kao i ranije, smatrani vrhovnim duhovnim staresinama i nad ohridskim arhiepiskopima.

Svrsivsi sretno ovaj veliki i dobro smisljeni posao povratio se Sava iz Nikeje u Hilandar. Tu i u Solunu zadrza se neko vreme, radi nabavke prevoda i prepisa knjiga i ostalih crkvenih potreba, pa se onda vrati u Srbiju sa posvecenim episkopima i drugim odlicnim kaludjerima, koji ce mu biti pomocnici u velikom i teskom poslu uredjenja nove samostalne arhiepiskopije u drzavi brata mu Stefana.

U Srbiji docekase ga s najvecom radoscu i on odmah pristupi svome zadatku smisljeno i odlucno. Pre svega, u govoru sa Stefanom i vlastelom srpskom, osnova nekoliko novih episkopija i podeli celu drzavu na devet vladicanstava: sedam u Raskoj, (Ras, Toplica, Moravica, Dabar, Budimlje, Hvosno, Prizren), a po jednu u Zeti (na Prevlaci kod Kotora) i Zahumlju (kod Stona na Peljescu).


Manastir Žiča , freske

Za sediste arhiepiskopa izabra manastir Žiču, koji bas u to doba dovrsi brat mu Stefan sa sinom Radoslavom. Sve episkopije bile su isprva u manastirima, jer je gradova onda bilo malo, a docnije su neki manastiri dobili narocitu povlasticu, da u njima ne smeju biti episkopske stolice. Episkopije razdelio je Sava na protopopijate, a ove na parohije - nurije. A šaljuci nove episkope, same Srbe, protopope i svestenike, u odredjena im mesta i krajeve ucio ih je ocinski: da narodu revnosno propovedaju jevandjelje i vredno sluze sluzbu Bozju na srpsko-slovenskom jeziku, da krivoverstvo i ostatke mnogobostva iskorenjuju, a narod utvrdjuju u svima hriscanskim vrlinama. Svaki episkop dobio je tada najnuznije crkvene knjige u dobrom overenom prepisu, a svestenstvo po parohijama moralo je iz njih prepisivati ili prema njima ispravljati svoje stare knjige. A da se hriscanska prosveta sto dublje u narod rasiri podigao je Sveti Sava na sve strane crkve i starao se za spremanje buducih svestenika i ucitelja narodnih. Jos je uputio brata svoga Stefana, da izda i neke nuzne propise za hriscanski zivot naroda svoga.

Tako je eto taj veliki jerarh i rodoljub srpski, a uz to redak drzavnik i organizator, svojim pazljivim, razboritim i neumornim radom izveo Srpsku Crkvu iz neprestanoga lutanja od Istoka - Zapadu i od Zapada -Istoku, ustalio je i konacno utvrdio Pravoslavlje medju Srbima u drzavi Nemanjića; a udarivsi zdrav osnov uredjenju crkvenom, ucinio je Crkvu vrlo snaznim ciniocem u razvitku srpske drzavne moci. Srpska Crkva i drzava behu od tada uvek u najlepsoj i najtesnjoj vezi, radeci udruzenim silama na narodnoj prosveti i napretku.

RADOSLAV M. GRUJIĆ